11.SINIF BİYOLOJİ CİNSİYETE BAĞLI KALITIM
CİNSİYETE BAĞLI KALITIM
*Cinsiyetin belirlenmesi:
→Eşeyli üreyen hayvanlarda cinsiyetin belirlenmesi farklı şekillerde olabilmektedir.
→Bazı hayvanlarda cinsiyetin belirlenmesi, çevre koşulları tarafından belirlenirken; bazılarında da yaşam süreleri içinde
cinsiyet değişebilmektedir.
→Bazı hayvanlarda cinsiyetin belirlenmesi, çevre koşulları tarafından belirlenirken; bazılarında da yaşam süreleri içinde
cinsiyet değişebilmektedir.
→Halkalı solucanlarda bireyler genç yaşta erkek, ileri yaşlarda dişi olmaktadır.
→Timsahlarda yumurta düşük sıcaklıkta gelişirse; dişi, yüksek sıcaklıkta gelişirse; erkek bireyler oluşur.
→Timsahlarda yumurta düşük sıcaklıkta gelişirse; dişi, yüksek sıcaklıkta gelişirse; erkek bireyler oluşur.
→Arılarda yumurta döllendikten sonra (2n) gelişirse; dişi, yumurta döllenmeden gelişirse (n); erkek bireyler oluşur.
→Hayvanların çoğunda cinsiyetin belirlenmesi kromozomlarla olur.
→Cinsiyet haricindeki karakterlerin ortaya çıkmasından sorumlu olan kromozomlara; vücut kromozomu (otozom) denir.
→Cinsiyetin belirlenmesinden sorumlu olan kromozomlara; cinsiyet kromozomu (gonozom) denir.
→Gonozomlar aynı zamanda cinsiyet haricindeki bazı karakterlerin ortaya çıkmasından da sorumludur.
→Gonozomlar X ve Y olarak ifade edilirler.
→Balık ve kuşlarda XX: erkek, XY: dişidir. (Daha çok ZZ: erkek, ZW: dişi olarak ifade edilirler)
→İnsanlarda gonozomlar, dişilerde: XX, ekeklerde ise XY’ dir.
→İnsanlarda 46 kromozom bulunur.
→Bunlardan 44 tanesi vücut kromozomu (otozom)
→2 tanesi ise cinsiyet kromozomu (gonozom)
Dişi birey (2n): 44 + XX
Erkek birey (2n): 44 + XY
Yumurta (n): 22 +X
Sperm (n): (22 +X) ve (22 +Y)
→Cinsiyet belirlenirken, gonozomlar çaprazlanır.
Çaprazlama sonucunda erkek ve dişi bireylerin oluşma ihtimali: % 50’ dir.
*Cinsiyete bağlı kalıtım:
→X ve Y kromozomları üzerinde taşınan karakterler, cinsiyete bağlı kalıtımı oluşturur.
→Cinsiyet kromozomları, cinsiyetin haricindeki bazı karakterleri de taşır.
→Bu karakterlerin bazıları, mutasyonla bozularak; kalıtsal hastalıkları oluşturur.
→X ve Y kromozomları aynı şekil ve büyüklükte değildir.
→Bu nedenle bu kromozomlarda, homolog (eş) ve homolog olmayan kısımlar bulunur.
→X ve Y kromozomunun birbiriyle homolog kısımda taşınan karakterler, allel çiftler halinde bulunurlar.
→Bu kısımda krossing-over gerçekleştiğinden; bu karakterler, dişi ve erkeklerde aynı oranlarda ortaya çıkar.
(Tam renk körlüğü, Retinitis pigmentosa, Xeroderma pigmentosum)
→X ve Y kromozomunun homolog olmayan kısımda taşınan karakterlerin, X ile Y kromozomu arasında alleli bulunmaz.
→Bu nedenle bu kısımdaki genler, X ile Y kromozomu arasında, krossing-over geçirmezler.
→Bu nedenle bu kısımdaki genler, X ile Y kromozomu arasında, krossing-over geçirmezler.
→Bu karakterler, dişi ve erkeklerde farklı oranlarda ortaya çıkar.
→Y kromozomunun, X kromozomu ile homolog olmayan kısımda taşınan karakterler; sadece erkeklerde ortaya çıkar.
(Balık pulluluk, yapışık parmaklık, kulak kıllılığı)
→Babada bu hastalık varsa; erkek çocuklarda %100 ortaya çıkar.
→X kromozomunun, Y kromozomu ile homolog olmayan kısımda taşınan karakterler; dişi ve erkeklerde ortaya çıkar.
→Bu karakterler, baskın olarak taşınıyorsa; dişilerde görülme ihtimali erkeklerden daha fazladır.
→Bu karakterler, çekinik olarak taşınıyorsa; erkeklerde görülme ihtimali dişilerden daha fazladır.
(Kas distrofisi, renk körlülüğü, hemofili)
**Kas distrofisi:
→Kasların zayıflaması ve uyumsuz çalışması hastalığıdır.
→Bu hastalık, kaslarda bulunan distrofin adı verilen bir proteinin üretilememesinden kaynaklanır.
**Renk körlüğü (Daltonizm):
→Renk körlüğü, kırmızı ve yeşil renkleri ayırt edememe hastalığıdır.
→Bu hastalık, X kromozomu üzerinde bulunan çekinik bir gen tarafından kontrol edilir.
→Renk körü bireylerde; mavi, kırmızı ve yeşile duyarlı olan koni hücrelerinden biri eksiktir.
**Hemofili:
→Hemofili, kesilen bir yerde kanın pıhtılaşmaması hastalığıdır.
→Hemofili hastalığı, X kromozomu üzerinde çekinik bir gen tarafından kontrol edilir.
→Kadınlarda hemofili hastalığına hemen hemen hiç rastlanmaz.
→Çünkü bir kadının hemofili olabilmesi için; babanın hemofili hastası ve annenin de taşıyıcı olması gerekir.
→Olasılık ilkelerine göre, hemofili bir bayanın oluşma olasılığı milyonda birdir.
→Çünkü bir kadının hemofili olabilmesi için; babanın hemofili hastası ve annenin de taşıyıcı olması gerekir.
→Olasılık ilkelerine göre, hemofili bir bayanın oluşma olasılığı milyonda birdir.
→Ayrıca böyle bir kız genellikle ana rahminde ölür.
→Çünkü hemofili geni, homozigot durumunda öldürücü etki yapar.
→Çünkü hemofili geni, homozigot durumunda öldürücü etki yapar.
→Eğer yaşarsa; en fazla ergenlik yaşına kadar yaşayabilir.
Örnek: Taşıyıcı bir anne (XHXh) ile sağlam bir babanın (XHY);
a) Çocuklarının hemofili olma ihtimali kaçtır?
b) Erkek çocuklarında hemofili görülme ihtimali kaçtır?
a) Çocuklarında hemofili görülme ihtimali: %25’ tir.
b) Erkek çocuklarında hemofili görülme ihtimali: % 50’dir.
Örnek: Hemofili bir anne (XhXh) ile sağlam bir babanın (XHY);
a) Çocuklarının hemofili olma ihtimali kaçtır?
b) Erkek çocuklarında hemofili görülme ihtimali kaçtır?
a) Çocuklarında hemofili görülme ihtimali: %50’ tir.
b) Erkek çocuklarında hemofili görülme ihtimali: % 100’dir.
Örnek: Taşıyıcı bir anne (XHXh) ile hemofili bir babanın (XhY);
a) Çocuklarının hemofili olma ihtimali kaçtır?
b) Kız çocuklarında hemofili görülme ihtimali kaçtır?
a) Çocuklarında hemofili görülme ihtimali: %50’ tir.
b) Erkek çocuklarında hemofili görülme ihtimali: % 50’ dir.
Örnek: Renk körü bir anne (XrXr) ile sağlam bir babanın (XRY);
a) Çocuklarının renk körü olma ihtimali kaçtır?
b) Kız çocuklarında renk körü görülme ihtimali kaçtır?
XR: Sağlam gen
Xr : Renk körü geni
a) Çocuklarının renk körü olma ihtimali: % 50’ dir.
b) Kız çocuklarında renk körü görülme ihtimali: % 0’ dır.
Örnek: Sağlam bir anne (XRXR) ile renk körü bir babanın (XrY);
a) Çocuklarının taşıyıcı olma ihtimali kaçtır?
b) Kız çocuklarının taşıyıcı olma ihtimali kaçtır?
a) Çocuklarının taşıyıcı olma ihtimali: %50’ dir.
b) Kız çocuklarının taşıyıcı olma ihtimali: %100’ dür.
Sayın ziyaretçi biliyor musunuz? Bu yazı sizden önce
kişi tarafından okundu.
kişi tarafından okundu.
Yasal Uyarı: Yayınlanan yazıların ve haberlerin tüm hakları BİYOLOJİALEMİ.COM'a aittir.biyolojialemei.com'un yazılı izni olmadığı sürece sitede yer alan bilgiler; başka bir bilgisayara yüklenemez, değistirilemez, çogaltılamaz, kopyalanamaz, yeniden yayınlanamaz, postalanamaz, dağıtılamaz.
Ancak alıntılanan yazı ve haberlere aktif link verilerek kullanılabilir.
0 yorum
LÜTFEN YORUMLARINIZI YAZINIZ