CANLILAR ALEMİ
PROKARYOT CANLILAR
1.BAKTERİLER
Monera aleminde yer alırlar.Işık mikroskobuyla görülebilecek kadar küçüktürler.İki hücre örtüsüne sahiptirler.İ. kısımda hücre zarı bulunur.Bakteri stoplazmasının %90 sudur.İçinde DNA,RNA, protein,mitekondri gibi zarla çevrili yapıları yoktur.oksijenli solunum yapan bakterilerde mezozom zar katlantıları yer alır.Mezozom ökaryottaki mitekondrinin görevini yapar.
BAKTERİLERİN ÇEŞİTLERİ
1.Şekillerine Göre 2GRAM BOYAMA ÖZELLİĞİNE GÖRE
*Çubuk *Gram pozitif(+)bakteri:mikroskopta mor renkte görülür
*Yuvarlak *Gram negatif(-)bakteri:Mikrokopta pembe renkte görülür.
*Spiral
*Virgül
3.OKSİJENE DUYULAN İHTİYACA GÖRE
*Zorunlu aerob bakteri :Yalnız oksijenli ortamda yaşayıp çoğalabilen bakteriler.
*Zorunlu anaerob bakteriler.Yalnız oksijensiz ortamda yaşayıp çoğalabilen bakteriler.
*Geçici bakteriler:Geçici olarak oksijenli ve oksijensiz ortamda yaşayabilen.2 ye ayrılır.
a)Geçici aerob bakteriler.Normalde oksijensiz ortamda yaşamaya uyum sağlamış;fakat geçici olarak oksijenli ortamda yaşayabilen bakteriler.
b)Normalde oksijenli ortamda yaşamaya uyum sağlamış ;fakat geçici olarak oksijensiz ortamda yaşayabilen bakteriler.
4.BESLENME ŞEKİLLERİNE GÖRE
*Ototrof bakteriler:Yaşamaları için gerekli organik bileşikleri, basit inorganik bileşiklerden sentezleyebilen bakterilerdir.Kullandıkları enerji kaynağına göre ikiye ayrılır.
a)Fotoototrof bakteriler:Fotosentez yapan bakterilerdir.Enerji kaynağı güneştir.
b)Kemoototrof bakteriler:Bazı bakteriler kükürt,demir,hidrojen,amonyak gibi inorganik maddelerin oksidasyonundan sağladıkları enerji ile su ve karbon dioksitten besin üretirler.Bu bakteriler;nitrit,nitrat,kükürt ve demir bakterileridir.
*Heterotrof bakteriler:İhtiyaç duydukları organik besin maddelerini ortamdan hazır alan bakterilerdir.2 ye ayrılır.
a)Parazit bakteriler:Sindirim enzimleri olmadığı için gereksinim duydukları besin maddelerini üzerinde yaşadığı canlıdan hazır alan bakterilerdir.Hastalık yapan bakterilere patojen bakteriler denir.
b)Saprofit (çürükçül) bakteriler:Toprakta yaşayan , çürümeye neden olan ayrıştırıcı bakterilerdir.Hücre dışına enzim göndererek ölü bitki ve hayvan artıklarındaki organik maddelerin daha küçük organik ve inorganik maddelerin parçalanmasını sağlarlar.
2 MAVİ-YEŞİL ALGLER
Belirli, bir çekirdeği, kloroplastı ve diğer organelleri bulunmayan mavi- yeşil renkli, bir hücreli organizmalardır.Çekirdek zarı ve zarlı organelleri bulunmadığı için prokaryot hücre yapısındadırlar.Fotosentez yapmalarını saplayan klorofil pigmenti tanecikler halinde bulunur bundan dolayı renkleri yeşildir.Çoğunlukla koloniler halinde yaşarlar.Denizlerde, tatlı sularda ,göllerde ve nemli bölgelerde yaşarlar.
ÖKARYOT CANLILAR
1.PROTİSTALAR
Protista alemi, bir hücreli ve çok hücreli fotosentetik algleri , çok çekirdekli yada çok hücreli heterotrof cıvık mantarları, bir hücreli yada basit ökaryotları içeren canlı grubudur.
Tam bitki ve hayvan özelliği göstermediği için ayrı bir alemde incelenirler
*Protozoalar:Bir hücrelilerdir mikroskobik canlılar olup 4 gruba ayrılırlar.
a)Kamçılılar:Hareket organeli olarak bir yada birkaç kamçı bulundururlar.Bazıları saprofit bazıları parazittiler.Çoğalmaları ikiye bölünme ile olur.Öglena tatlı sularda yaşar.Yapısında bir yada iki boşaltım kofulu vardır. Önde bir yada iki tane kamçları vardır.Öglene klorofil pigmenti içerdiklerinden dolayı yeşil renklidirler bu nedenle kendi besinini kendileri yaparlar bu özelliğinden dolayı bitkilere hareketli olmasından dolayı hayvan hücrelerine benzer.
b)Kökayaklılar:Besinlerin ve hareketlerini yalancı ayaklarla sağlayan bir hücrelilerdendir.Amipler tatlı sularda yaşarlar.Besinlerini sitoplazmalarında meydana getirdikleri besin kofulları içerisinde sindirirler
c)Sporlular:Çoğu omurgalı omurgasız hayvanlarda parazit yaşama uyum sağlamıştır.besinlerini difüzyonla alırlar.Plazmodyum bu gruba örnektir.Bilinen 50 kadar plazmodyum türü vardır insanlarda sıtma hastalığına neden olurlar.
d)Silliler:Hareketlerini ve besin teminini silerliyle yaparlar.Tatlı su ve denizlerde yaşarlar.En iyi örnek paramesyum dur hem bölünerek hem de konjugasyonla ürer.
*Algler:Klorofil içerdikleri için fotosentez yapabilirler.Sulu ortamda yaşarlar daha uygun ortam bulabilmek amacıyla yer değiştirme hareketi yaparlar.Madde alış verişini yaşadıkları ortamdan sağlarlar.Yeşil, sarı, kırmızı, esmer algler bu grubun örneklerindendir.
*Cıvık Mantarlar:belirgin bir hücre şekli olmayan çok çekirdekli stoplazmaya sahip saprofit organizmalardır.Üremeleri eşeyli ve eşeysiz şekilde olur.Protista aleminde incelenmekle birlikte beraber canlılar aleminde yeri henüz kesinleşmemiştir.
2.MANTARLAR
Mantarlar stoplazmalarında zarla çevrili bir çekirdeğe sahip olan ökaryot hücreli canlılardır.Mantarlar genellikle çok hücrelidir.Klorofil içermeyen yaşamları için gerekli olan besini hazır olarak sağlayan heterotrof canlılardır.Bitkilerdeki kök, gövde ve yaprak gibi organlara sahip değillerdir.Fakat hücrelerinin etrafında belirli bir hücre çeperinin olması sporla çoğalmaları ve genellikle hareketsiz oluşları nedeniyle bitkilere benzer canlılardır.Mantarların en önemli özelliklerinden biride doğadaki inorganik döngüyü sağlaması ,ilaç yapımında kullanılmasıdır.
Mantarların Çeşitleri
*Maya mantarları:Tomurcuklanma ile çoğalırlar.Hamurun mayalanması gibi bir çok mayalanma olaylarında görev alır.
*Küf Mantarları:Çürümekte olan böcek,balık, kuş artıkları üzerinde saprofit olarak yaşarlar.Eşeyli ve Eşeysiz ürerler.Besinlerin küflenmesini neden olur.
*Şapkalı Mantarlar:Mantarların en büyükleridirler.Besin olarak kullanıldıkları gibi insanlar için zehirli olan türleri de vardır.
*Enfeksiyonel Mantarlar:İnsanda ağız ve boğaz hastalıkları, üreme organları ve deride enfeksiyonlara neden olan mantarlardır.bebeklerde görülen pamukçuk, saç dökülmesine neden olan saçkıran örnek verilebilir.
3. BİTKİLER
Bitkiler çok hücreli ototrof iyi gelişmiş bir organizasyona sahip yüksek yapılı canlılardır.Kendi besinlerini kendi üretirler.Sinir sistemleri yoktur.Damarlı ve damarsız olmak üzere 2 grupta toplanırlar.
1.Damarsız Bitkiler:İletim demetleri yoktur.Ilık nemli ve gölgelik yerlerde yaşarlar.Metagenez(eşeyli +eşeysiz) görülür.Sporla çoğalır.Gerçek kök ve gövdeleri yoktur.En önemlileri kara yosunlarıdır.
2.Damarlı Bitkiler
a)Damarlı Sporlu Bitkiler:Ilık nemli bölgelerde yaşar,İletim demeti vardır.Sporla çoğalır.Metagenez görülür.Gerçek kök ve gövdeleri yoktur.
b)Damarlı Tohumlu Bitkiler: İletim demeti bulundururlar.Açık tohumlu ve kapalı tohumlu olarak 2 ye ayrılır.
*Açık Tohumlu Bitkiler:Kozalıklı bitkilerdir.İletim demetleri düzenlidir.İğne yapraklıdırlar.Her dem yeşillerdir.Bunlar köknar, ladin, çam dır.
*Kapalı Tohumlu Bitkiler:İletim demetleri vardır.Gerçek çiçek ve tohum taslakları vardır.Çenek yaprağı sayısına göre tek çenekli çift çenekli bitkiler olarak incelenir.
-Tek Çenekli:Tek yıllık otsu bitkilerdir.Yapraklarında paralel damar bulunur.İletim demetleri dağınıktır.Kambiyum bulundurmazlar.
-Çift Çenekli:Embriyolarında iki çenek yaprağı bulunur.Çok yıllık odunsu bitkilerdir.
Kambiyum bulunur.İletim demeti düzenlidir.Yaprakları ağsı damarlıdır.
OMURGASIZ HAYVANLAR
Çoğunluğu sularda ve nemli bölgelerde yaşarlar.
Hayvanların en basit bireylerini içerirler. Karada yaşayanları deri ve trake solunumu yaparken sularda yaşayanları yüzey ve solungaç solunumu yaparlar. Altı gruba ayrılarak incelenirler.
1. Süngerler
En ilkel hayvan grubudur.
Sularda bir yere tutunarak yaşarlar.
Vücutlarında doku ve organ farklılaşması yoktur.
Yumurta oluşumu ve tomurcuklanma ile çoğalırlar.
2. Sölenterler
Basit bir sindirim kanalı ve ağsı sinir yapılarını taşırlar.
Sölenterlerin üç çeşidi bulunur. Bunlar deniz adası, mercan ve hidradır.
Yumurta üretimi ve tomurcuklanma ile çoğalabilirler.
3. Solucanlar
Doku ve organ farklılaşması görülen ilk hayvan grubudur.
Kasları yardımıyla aktif hareket edebilirler.
Yumurta ile çoğalırlar.
Derileri ince ve nemli olup deri solunumu yaparlar.
Üç farklı çeşidi bulunur.
Yassı solucanlar : Vücutları ince uzun ve bölmelidir. Tenya ve planarya bu gruba girer. Tenya iç parazit olup baş, boyun ve yassı halkalardan oluşur. Ağız ve sindirim kanalı yoktur. İnsan ve bazı hayvanların vücudunda barınır. Büyüme ve çoğalması için 2 farklı canlının vücudunu kullanır. Büyümek için ara konak canlının, çoğalmak için son konak canlının vücudunu kullanır. Dört çeşit tenya insan yaşamını etkiler.Tenya yavrularına keseli kurt denir ve ara konağın kaslarında bulunur.Son konağın, ara konak olan canlıyı yemesiyle son konağın vücuduna bulaşır.
Yuvarlak solucanlar : Vücutları yuvarlak, uzun ve bölmesizdir. Tamamı iç parazittir. İnsan ve hayvanların iç organ ve bağırsaklarında barınırlar. Genelde iyi temizlenmemiş ve pişirilmemiş yiyeceklerle insan vücuduna bulaşabilir. Bağırsak solucanı, trişin, kıl kurdu gibi.
Halkalı solucanlar : Vücutları uzun ve bölmelidir. Bağımsız olarak yaşarlar. Toprak solucanı ve sülük bu gruba girer. Toprak solucanları toprakla birlikte aldığı organik besinleri yiyerek beslenir. Faaliyetleri sırasında toprağın havalanmasını, nemlenmesini, gübrelenmesini sağlar. Vücudun kopmasıyla rejenerasyon yapıp çoğalabilir.
4. Yumuşakçalar
Su ve nemli topaklarda yaşarlar. Vücutları nemlidir.
Karada yaşayanları deri suda yaşayan solungaç solunumu yapar.
Vücutları çevresinde kavkıları bulunur.
Ahtapot, midye, salyangoz, mürekkep balığı bu gruba girer.
5. Eklem Bacaklılar
En fazla türe sahip olan hayvan grubudur. Vücutları çevresinde kitin yapılı dış iskelet bulunur. Karada yaşayanları trake ve suda yaşayanları solungaç solunumu yapar. Dört çeşit alt grupta incelenir.
Böcekler : Vücutları baş, göğüs ve karın kısımlarından oluşur. Yumurtayla çoğalırlar. Büyüme ve gelişmeleri sırasında başkalaşım geçirirler. Kelebek, Karınca, Arı, Çekirge, Karasinek gibi.
Çok ayaklılar : Her vücut halkasından bir çift ayak çıkar. Kırkayak ve çiyan gibi.
Örümcekler : Anten ve kanat taşımazlar. Akrep, bit, pire, kene, örümcek gibi.
Kabuklular : Eklem bacaklıların suda yaşayan grubudur. Yengeç, istakoz, karides gibi.
6. Derisi dikenliler
Vücut üzerinde dikensi sert çıkıntılar korunmayı sağlar.
Tamamı sularda yaşar.
Solungaçlarıyla solunum yaparlar.
Deniz yıldızı, deniz kestanesi, deniz hıyarı gibi canlılar bu gruba girer.
İlkel Kordalılar:
Basit bir iskelet yapısına sahiptirler.Bu yapı bazılarında yaşam boyunca devam eder bazılarında ise yavru halindeyken bulunur.Kapalı dolaşım sistemine sahiptirler.
OMURGALI HAYVANLAR
Vücutlarında kemik ve kıkırdaktan yapılmış iç iskeletleri bulunur.
En gelişmiş canlı grubudur.
Doku ve organ gelişimi en yüksek derecede bulunur.
Vücutlarında özel görevler yapan sistemler bulunur.
Hepsi eşeyli yollarla çoğalırlar. Böbrekleriyle boşaltım yaparlar. Omurgalılar beş ayrı grupta toplanırlar.
1. Balıklar
Tatlı ve tuzlu sularda yaşarlar.
Solungaç solunumu yaparlar.
Yüzgeçleriyle hareket ederler.
Vücutları koruyucu olan pullarla kaplıdır.
Kalpleri bir kulakçık ve bir karıncık olarak iki odacıklıdır.
Kalpleri, vücuttaki kirli kanı toplayıp solungaçlara gönderir. Bu nedenle kalpte sadece kirli kan bulunur.
Soğuk kanlı canlılardır. Vücut sıcaklıkları suya bağlıdır. Kış uykusuna yatmazlar.
Dış döllenme ve dış gelişmeyle yumurta üreterek çoğalırlar. Köpek balığı, Hamsi, Kefal, Alabalık, Palamut bu gruba girer.
2. Kurbağalar
• Derileri ince ve nemli olan canlılardan oluşur. Su kenarlarında yaşarlar.
• Yavruyken solungaç, erginken deri ve akciğer solunumu yaparlar.
• Arka ayakları uzun olup perdelidir. Sıçramasını ve suda yüzmesini sağlar.
• Dilleri uzun ve yapışkanlıdır. Çoğunlukla böcekleri tutarak beslenirler.
• Kalpleri iki kulakçık ve bir karıncıktan oluşur. Vücuttan gelen kirli kan ile akciğerden gelen temiz kan karıncıkta karışır. Vücuda karışık kan gönderilir. Yeterli enerjiyi üretemediği için soğuk kanlıdırlar.
• Dış döllenme ve dış gelişme şeklinde yumurtayla çoğalırlar.
• Büyümeleri sırasında larvaları başkalaşım geçirir ve erginleşir.
• Kuyruklu ve kuyruksuz kurbağa olarak adlandırılan türleri bulunur.
3. Sürüngenler
• Gövdelerine oranla kol ve bacakları zayıf olduğu için karınları üzerinde sürünürler.
• Vücut çevresi pullarla kaplıdır.
• Akciğerleriyle solunum yaparlar. Kalpleri üç odalı olup iki kulakçık ve bir karıncıktan oluşur. Karıncıkta bulunan yarım perde kirli ve temiz kanın karışmasını azda olsa engeller.
• Vücutta karışık kan dolaşır ve soğuk kanlı canlılardır.
• İç döllenme ve dış gelişme şeklinde yumurtayla çoğalır. 4 farklı alt grubu bulunur.
• Kertenkeleler : Bazı türleri uzun ve hareketli olan kuyruklarını düşmanlarından kaçmak için kopartabilirler. Kopan kuyruk zamanla rejenerasyonla onarılır.
• Yılanlar : Kol ve bacakları yoktur. Kıvrılarak hareket ederler. Zehirli olanlar dişleriyle avlarını etkisiz hale getirirler. Hayvanları yutarak beslenirler. Büyümeleri sırısında derilerini değiştirirler.
• Kaplumbağalar : Vücut çevresinde bağa denen sert ve kalın bir kabuk korunmasını sağlar.
• Timsahlar : Ekvatoral kuşakta yaşarlar. Kış uykusuna yatmazlar. Üst çenesini hareket ettiren tek omurgalı grubudur. Kalpleri dört odacıklıdır. Vücutlarında karışık kan dolaşır. Su kenarlarında yaşarlar.
4. Kuşlar
• Vücutları tüylerle kaplıdır. Tüyler uçmayı ve vücut sıcaklığının korunmasını sağlar.
• Akciğer solunumu yaparlar. Ağız uçları gaga şeklindedir. Ağızlarında diş bulunmaz. Dişin görevini sindirim kanalındaki taşlık organı yapar.
• Kalpleri dört odacıklı olup, sağ tarafta kirli, sol tarafta ise temiz kan bulunur. Vücutta temiz kan ve kirli kan ayrı ayrı dolaşır. Sıcak kanlı canlılardır.
• Oluşturdukları yavrularına bakarlar. İç döllenme ve dış gelişme şeklinde yumurta oluşturarak çoğalırlar. Beslenme ve yaşama şekline göre yırtıcı, tırmanıcı, ötücü, uçamayan, suda yüzebilen türleri bulunur.
5. Memeliler
Vücutları kıl ve ter bezleriyle kaplı olan canlı grubudur. En gelişmiş canlı grubu olup akciğer solunumunu yaparlar. Yeryüzünde ortam adaptasyonları (uyum yetenekleri) en yüksek olan canlılar olup hemen hemen her yerde bulunabilirler.
Kalpleri dört odacıklı olup kirli ve temiz kan karışmaz. Vücutlarında temiz kan dolaşır. Sıcak kanlı canlılardır. Kış uykusuna yatmazlar. İç döllenme ve iç gelişme şeklinde yavrularını belli bir hamilelik sürecinden sonra doğurarak çoğalırlar. Doğan yavrularını sütle besleyerek yetiştirirler. Yavruların bakım ve korunmasını sağlarlar. Beslenme ve yaşama şekline göre altı çeşidi bulunur.
• Otçul memeliler : Besinlerini bitkisel kaynaklardan alırlar. Geviş getirenlerinin mideleri 4 odalıdır ve bağırsakları uzundur. Keçi, koyun, inek gibi.
• Etçil memeliler : Besinlerini hayvansal kaynaklardan alırlar. Ağız ve ayak yapıları yırtıcı özelliktedir. Aslan, kurt, çakal gibi.
• Etçil - otçul memeliler : Besin kaynağı olarak et ve ot kullanabilen canlılardır. Ayı, fare, kedi, köpek gibi.
• Kemirici memeliler : Bitkilerin kök, gövde ve tohumlarını kemirerek beslenirler. Tavşan, sincap, fare gibi.
• Uçan memeliler : Kollarını gövdeye bağlayan pelerin şeklindeki deriyle uçarlar. Yarasa gibi.
• Yüzen memeliler : Kol ve bacakları yüzgeç şeklinde olup su ortamında hareket ederler. Balina, yunus, fok gibi.
4.HAYVANLAR
a)Omurgasızlar:İç iskelet bulunmaz .Açık dolaşım görülür.Bunlar;
-Süngerler
-Sölenterler
-Solucanlar
-Yumuşakçalar
-Eklem bacaklılar
-Derisidikenliler
b)İlkel Kordalılar:Basit bir iskelet yapısına sahiptirler.Bu yapı bazılarında yaşam boyunca devam eder bazılarında ise yavru halindeyken bulunur.Kapalı dolaşım sistemine sahiptirler.
c)Omurgalılar:İç iskelet vardır.Kapalı dolaşım sistemi görülür.Beş sınıfta incelenilir.
*Balıklar:Kemik ya da kıkırdaktan oluşmuş iç iskeletleri vardır.Solungaç solunumu yaparlar.Kalpleri iki odacıklıdır.Dış döllenme dış gelişme görülür.Denizlerde ve tatlı sularda yaşarlar
*Kurbağalar:Karada ve suda yaşarlar.Derileri nemli ve kaygandır.Larvaları solungaç
deri solunumu yaparlar.Kalpleri üç odacıklıdır.Dış döllenme dış gelişme görülür.
*Sürüngenler: Akciğerleri ile solunum yaparlar.Kalpleri üç odacıklıdır karıncık yarım perdeyle ikiye ayrılır.Timsdahlarda ise dört odacıkılıdır tam perdeyle ikiye ayrılır.İç döllenme diş gelişme görülür.
*Kuşlar:Sıcak kanlı hayvanlardır.Kalpleri dört odacıklıdır.Akciğer solunumu yaparlar,yumurta ile çoğalır.İç döllenme dış gelişme görülür.
*Memeliler:Sıcakkanlı hayvanlardır.Derileri kıllarla örtülüdür.İç döllenme görülür.Kalpleri dört odacıklıdır.Kapalı dolaşım s,istemi görülür.Akciğer solunumu yaparlar alveol kesecikleri bulunur.Yavrularını sütle beslerler.Sinir sistemleri çok gelişmiştir.Denizlerde ve karalarda yaşayan türleri vardır.
kişi tarafından okundu.
0 yorum
LÜTFEN YORUMLARINIZI YAZINIZ