Hormonlar;
- Organ ve sistemlerin düzenli çalışmasını sağlar.
- Kararlı bir iç çevre (homeostasi) oluşturur.
- Üreme, büyüme ve gelişme olaylarını kontrol eder.
- Çoğunlukla protein veya steroid yapıdadır.
- Kan ile taşınır.
- Etkisi geç başlar. Çünkü, yapımı ve taşınması süre alır.
- Hücrelerde hormonları tanıyacak özel reseptörler (almaç) bulunur.
- Hormonların etki ettiği hedef organları vardır. Bazı hormonlar bütün organları (Tiroksin), bazıları birden fazla organı (Eşey hormonları) ve bazıları da yalnız bir organı (Gastrin) etkiler.
- Az miktarda bile etkilidir.
- Etkisi uzun sürelidir. Çünkü, hormonlar karaciğerde uzun bir sürede parçalanır.
- Fazlası kendi yapımını durdurur.
- Az veya çok salgılanmaları halinde anormallikler oluşur.

İNSANDA ENDOKRİN SİSTEM
insanlarda üç tip bez bulunur:
a) Endokrin Bezler
- Sadece hormon salgılar.
- Salgılarını kana verir.
- Hipofiz, tiroid, paratiroid, böbreküstü bezi v.s.
b) Ekzokrin Bezler
- Hormon olmayan salgıları salgılar.
- Salgılarını kanala verir.
- Süt bezi, tükürük bezi, v.s.
c) Karma Bezler
- Hormon üreterek kana verir.
- Enzim üreterek kanala verir.
- Hem hormon hem de enzim salgılayan bezlerdir.
- Örnek; Pankreas karma bir bezdir.
İnsanlarda hormon salgılanması;
- Dış faktörlerin değişmesi,
- Kandaki madde miktarlarının değişmesi,
- Sinir sisteminin uyarması,
- Bir başka bezin uyarması ile olur.
Hipofiz Bezi
- Vücutta birçok olayı düzenleyen, çok sayıda hormon salgılar.
-Bu hormonlar, diğer endokrin bezlerin salgılarını da denetler.
- Hipofizin salgı yapabilmesi için, önce hipotalamustan gelen salgılatıcı faktörlerin (RF) hipofizi uyarması gerekir.
- Hipofiz kafatası içindedir.
- Ön lob, ara lob ve arka lob olmak üzere üç kısımdan oluşur.
- Ergenlikte sadece ön ve arka lob bulunur ve bu bölgelerde farklı hormonlar salgılanır
Arka Loptan Salgılanan Hormonlar
- iki çeşit hormon salgılar.
- Oksitosin ve vasopressin gerçekte hipofizin değil, hipotalamusun hormonlarıdır.
Hipotalamustan salgılanır, hipofizin arka lobunda depolanır.
Gerektiğinde arka lopta bulunan depolardan kana verir
1. Oksitosin
- Oksitosin sadece dişilerde salgılanır ve döl yatağı kasına etki ederek, doğuma yardımcı olur.
- Süt bezlerinden süt salgılanmasını sağlar
2. ADH (Anti Diüretik Hormon = Vasopressin)
- Böbrek tübüllerini etkileyerek, suyun böbreklerden geri emilmesini sağlar. Az salgılanırsa böbreklerden fazla miktarda su kaybı olur. Susuzluk duygusu artar. Bu duruma şekersiz şeker hastalığı denir.
- Düz kasların kasılmasını düzenler. Böylece atardamarları kastırarak kan basıncını artırır.
On Loptan Salgılanan Hormonlar
- Beş çeşit hormon salgılar. Bunların çoğu diğer bezlerin çalışmasını kontrol eder.
1. STH (Somato Tropin Hormon)
- Büyüme hormonudur.
Uzun kemiklerin ve genel olarak vücudun büyümesini sağlar.
- Büyüme evresinde çok salgılanırsa devlik (gigantizm) oluşur.
- Az salgılanırsa cücelik (nanizm) oluşur.
- Büyüme çağından sonra fazla salgılanırsa el, ayak ve kafatası kemikleri orantısız büyür. Bu anormalliğe akromegali denir.
- Hücrelerde protein sentezini hızlandırır. Karbonhidrat ve yağ metabolizmasını düzenler.
2. TSH (Tiroid Uyarıcı Hormon)
- Tiroid bezini uyarır, salgı yapmasını sağlar. Çalışma sırası aşağıdaki gibidir.
3. ACTH (Adreno Kortiko Tropik Hormon)
- Böbrek üstü bezini uyarır, buradan hormon salgılanmasını sağlar. Çalışma sırası aşağıdaki gibidir.
4. MSH (Melanosit Uyarıcı Hormon)
- Araloptan salgılanır.
- Derideki melanosit hücrelerinin melanin pigmenti oluşturmasını uyarır.
- Melanin deriye renk verir, gözde karanlık oda oluşumunu sağlar.
- Eksikliğinde albino (renksiz) bireyler oluşur.
5. GTH (Gonado Tropik Hormon)
Üreme faaliyetlerini düzenler, üç çeşittir.
a) FSH (Folikül Uyarıcı Hormon)
- Erkeklerde sperm ve testosteron salgılanmasını uyarır.
- Dişilerde yumurta olgunlaşması ve östrojen salgılanmasını uyarır.
; b) LH (Lüteinlestirici Hormon)
- Erkeklerde sperm olgunlaşmasını sağlar.
- Dişilerde yumurta atımını sağlar (Ovulasyon).
c) LTH (Luteo Tropik Hormon):
- Erkeklerde salgılanmaz.
- Dişilerde östrojen ve progesteron yapımı, sütün üretilmesi, hamileliğin devam etmesi ve annelik duygusunu geliştirir.
TİROİT BEZİ
Gırtlağın altında soluk borusuna sarılmış kelebek şeklindedir. Hipofiz bezinin TSH'ı ile uyarılır ve iki çeşit hormon salgılar.
a) Tiroksin
Bütün hücreleri etkileyerek, metabolizmayı düzenler.
Gelişme çağında az salgılanırsa kretenizm denilen cücelik ve zeka geriliğine neden olan hastalık oluşur.
Ergin dönemde az salgılanırsa miksodema hastalığı oluşur. Bu hastalıkta; metabolizma yavaşlar, uyuşukluk görülür, vücut ısısı düşer, kıllar dökülür.
Ergin insanda tiroid bezi fazla salgı yaparsa metabolizma hızı yükselir ve iç guatr oluşur.
Bu kişilerde kalp hızlı çalışır, vücut ısısı ve solunum hızı artar, gözler dışarı doğru fırlar.
Tiroksinin yapısında iyot vardır. Yeterli iyot alınamazsa tiroksin azalır, TSH miktarı artar. Bunun sonucu tiroid bezi büyür ve boğazda şişkinlik oluşur. Bu duruma basit guatr denir.
İyotlu besinler kullanılarak bu hastalık giderilebilir.
b) Kalsitonin
Kandaki kalsiyum ve fosfatın
kemiklere geçmesini düzenler
(D vitamini ile birlikte).
Az salgılanırsa kemikler zayıflar.
Paratiroid Bezi
Tiroid bezi üzerinde 4 küçük bezden oluşur.
Parathormon salgılar.
Kalsitonine zıt etki gösterir. Kalsiyumun kemikten kana geçmesini, böbrekten geri emilimini ve bağırsak villuslarından kana geçişini artırır. Böylece kandaki kalsiyum artar.
Az salgılanırsa kalsiyum kanda ve kaslarda azalır. Kaslarda tetani denen ağrılı kasılmalar olur.
Böbrek Üstü Bezi
Böbreklerin üst kısmına yapışmış iki bezdir.
Böbreklerle doğrudan ilişkisi yoktur.
Kabuk (korteks) ve öz (medulla) olarak iki kısımda incelenir.
ACHT (Adreno Kortiko Tropik Hormon) ile uyarılır.
Kabuk ve öz bölgesinden ayrı hormonlar
Kabuk Bölaesi Hormonları
a) Kortizol
Kan şekerini artırır. Bunu da yağ ve proteinlerden glikoz oluşturarak sağlar.
Ayrıca tedavi amaçlı olarak, iltihaplanmalarda, alerji ve romatizma tedavisinde kullanılır.
b) Aldosteron
Hücre dışı sıvıların iyon derişimini düzenlemeye yardım eder.
Böbrekte Na ve K iyonlarının geri emilmesini sağlar.
Aldosteron az salgılanırsa Na ve K nin böbrekten geri emilimi azalır ve böylece kan basıncı düşer, doku sıvısı azalır, Na ve K iyon derişimi bozulur ve kasların yorulmasına neden olur. Deride pigmentleşme artar, tunç rengini (addison) alır.
Fazla salgılanırsa kan basıncı yükselir, doku sıvısı artar
Öz Bölgesi Hormonları
a) Adrenalin (Epinefrin)
Heyecan, korku, üzüntü hallerinde ve bazı ilaçların kullanılması sonucu adrenalin salgısı artar.
Kalp atışını hızlandırır, kan basıncını yükseltir.
Karaciğer ve kaslardaki glikojenden glikoz oluşturur.
Derideki kılcalların daralmasına neden olur.
b) Nöradrenalin
Kılcal damar kasılmasında etkilidir ve kan basıncını artırır
Eşey Bezleri
Kadınlarda yumurtalık ve erkeklerde testisler üreme hücrelerini yapar ve hormon salgılar.
Eşey bezleri ergenlik döneminden sonra, hipofiz bezinin etkisiyle çalışmaya başlar.
Dişilerde ergenlik döneminde östrojen eşeysel olgunlaşmayı düzenler.
Progesteron ise hamileliği düzenler.
Erkeklerde testosteron sakal, bıyık çıkması, sesin kalınlaşması, kemik ve kasların gelişiminde etkilidir.
Spermlerin olgunlaşmasını sağlar.
Pankreas
Karma bir bezdir.
Hormonlar langerhans adacıklarından salgılanır.
Langerhans adacıklarının beta hücreleri insülin, alfa hücreleri ise glukagon hormonu salgılar.
Bu hormonlar kan şekerini ayarlamada etkilidir.
a) İnsûlin
Kandaki glikoz miktarını düşürür.
Bunu glikozu damar dışına çıkararak, glikojen şeklinde depolatarak ve hücrelerde parçalanma-sını hızlandırarak yapar.
b) Glukagon
Kan şekerini artırır.
Bunu adrenalinin glikojenden oluşturduğu glikozu damar içine alarak yapar.

Sayın ziyaretçi biliyor musunuz? Bu yazı sizden önce kişi tarafından okundu.

0 yorum

LÜTFEN YORUMLARINIZI YAZINIZ