GELİŞME VE BÜYÜME
GELİŞME VE BÜYÜME
1-Hücre bölünmesi: Döllenme ile oluşan zigot oluşumu ile başlar yaşam boyu sürer Bitkilerde meristem dokunun bölünmeleri hayat boyu sürer Ağaçsı bitkilerde büyüme sınırsızdır Hayvanlarda belli bir yaşa kadar bölünme ile gerçekleşen büyüme görülür Belli yaştan sonra bölünme sadece belli dokularda ( Bağ,epitel vb.) gerçekleşir Bu dokulardaki hücre bölünmesi yenilenme ve onarılma amaçlıdır Bölünme bitkilerde yaz ve ilkbaharda hızlı,sonbahar ve kış yavaştır Bölünme hayvanlarda gelişme döneminde hızlı, olgunluk ve yaşlılık döneminde ise azalır 2-Büyüme: Canlının ve hücrelerin madde miktarındaki artıştır. Zigotun bölünmeye başlaması ile büyüme gerçekleşir Gelişimin başlangıcında büyüme hızı fazladır Hayvanlarda belli bir yaşta durur fakat bitkilerde yaşam boyu devam eder Büyüme düzenli beslenme ve metabolik faaliyetlere bağlıdır Zigotun ilk bölünmelerinde hücre sayısı artmasına rağmen büyüme olmaz 3-Farklılaşma: Zigotun bölünmeleri ile oluşan hücrelerin zamanla belli görevleri yapmak için özelleşip farklılaşmasıdır Bitkilerde meristem hücrelerinden farklılaşma her zaman görülür Hayvanlarda embriyonik gelişimin tamamlanması ile farklılaşma büyük ölçüde tamamlanır. Ancak bazı dokularda (Kan, Bağ ) devam eder. Farklılaşma sonucu çok hücreli canlı oluşur Embriyonik indüksiyon etkisi ile hücrelerin belli genleri aktifleştirip diğerlerini inaktif hale getirmesi ile gerçekleşir Canlılarda görülen büyüme ve gelişme olayları 1-Tek hücrelilerde: Bölünme ,tomurcuklanma veya oluşan sporlar yeni hücreler haline dönerek büyürler 2-Mantarlarda: Sporların çimlenmesi ile başlar. Mitozla hücre sayıları artar Spor ana hücreleri ve spor oluşumunda farklılaşma görülür 3-Bitkilerde: Bitkilerde gelişim olaylarından hücre bölünmesi,büyüme ve farklılaşma olayları görülür Çiçeksiz bitkilerde sporların çimlenmesi ile gametofit gelişir Çiçeksiz bitkilerde Sperm ve ovumun döllenmesi ile oluşan zigotun mitoz bölünmeleri ile sporofit gelişir Vegetatif üreyen bitkilerde dal,yaprak,tomurcuk vb. vücud kısımlarından yeni bitki gelişir Çiçekli bitkilerde tohumdan yeni bitki gelişir 4-Hayvanlarda gelişme Bir canlının zigottan ergin haline gelinceye kadar geçirdiği değişim ve gelişim olaylarına ontogenez denir.Hayvansal organizmalarda yumurta özellikleri gelişimin temel özelliklerini belirler. Besin içeriğine göre yumurta tipleri 1-İzolesital:Vitellüs yumurtada az ve eşit dağılım gösterir Örn:Memeli 2-Telolesital:Vitellüs çok ve bir kutuba toplanmıştır Örn:Sürüngen,Kuş 3-Sentrolesital:Vitellüs merkezde toplanmıştır Örn:Böcekler Hayvanlarda gelişim olayları 1-Segmentasyon: Döllenmeden sonra zigotun geçirdiği hızlı bölünme olaylarıdır İlk iki bölünme meridiyonal ikinci bölünme ekvatoraldır Zigotun bölünmeleri ile oluşan hücrelere blastomer denir İlk bölünmelerde embriyonun hücre sayısı artar ancak büyüme gerçekleşmez,Ağırlık artışı olmaz Hücre yığını (Üzüm salkımı) haline gelmiş evreye marula evresi denir. Marula evresinden sonra bölünmeler devam ederken içte bulunan hücreler dışa göçerler.Ortası boş çevresinde hücre sıraları olan bu evreye blastula evresi denir. Segmentasyo olaylarında farklı büyüklükte hücrelerin oluşması vitellüs nedenlidir. (Segmentasyonun önemi)Farklı besin,sitoplazma ve organel alan bu hücreler ileride farklı gen işleyişleri ile farklı yönlerde özelleşme göstereceklerdir. Blastulayı oluşturan hücrelere blastomer, ortadaki içi özel sıvı ile dolu boşluğa ise blastosöl denir. 2-Gastrulasyon: Balastula evresinden sonra alt kısımdaki hücreler çökme ve göçme hareketleri ile blastosöle çökerler. Çökme olayı sonunda iki tabakalı embriyo oluşur.Oluşan tabakalardan dıştakine ektoderm,içtekine endoderm denir Embriyoda oluşan yeni boşluğa arkenteron (İlk sindirim boşluğu),Bunun dışa açıklığına ise plastopor denir Bu evrede blastosöl ortadan kalkar.Arkenteron kalıcı boşluk olup ileride sindirim sistemi ,sinirve solunum sistemi oluşumunda rol alır.Blastopor ise ağız ödevi görürü. Süngerler ve sölentera grubundan canlılar embriyonik gelişimin bu evresinde kalırlar. Sahip oldukları organ ve sistemleri ektoderm ve endodermden oluşur. İlerki aşamalarda ektoderm ve endodermden ayrılan hücre ve hücre grupları iki deri tabakası arasında organize olarak mezodermi oluşturur ve embriyo üç deri tabakasından oluşur. Oluşan mezodermin ortasında kalan boşluğa sölom (Gerçek vücud boşluğu) denir. Ektoderm ve endoderm arasında serbest kalan hücreler mezenşim hücreleri olarak adlandırılır ve ileride bağ dokunun oluşumunda rol alır 3-Farklılaşma(Histogenez) ve Organogenez: Histogenez:Embriyoda hücre hareketleri,gruplaşmaları ve etkileşimleri sonucu ileride farklı dokuları oluşturacak hücreler halinde farklılaşmalarına denir Embriyonik indüksiyon :Embriyonal evrede embriyonal deri ve hücrelerin birbirleri üzerinde belirli yönlerde farklılaşmalarına neden olan karşılıklı etkileşimine denir. Organogenez:Embriyoda ileride farklı organların oluşumunda rol alacak organ taslaklarının oluşumuna denir. Histogenez ve organogenez:Embriyonik deriler ve bunlardan oluşan doku,organ ve sistemler. A-Ektoderm: Sinir hücreleri,ter-yeğ-süt bezleri,duyu hücreleri,göz merceği,epidermis. B-Mezoderm:Kan doku,Kas doku,Kıkırdak doku,Bağ doku,Endotel-Endokard,Boşaltım sistemi organ ve dokuları,Üreme sistemi organ ve dokuları C-Endoderm:Sindirim sistemi epiteli-(Örtü,Salgı Emme) ,Solunum sistemi epiteli,Karaciğer,pankreas (Dış salgı bezi ve kanalları),Tiroid ve paratiroid bezi. Embriyonik örtüler ve gelişim A-Balık ve kurbağalarda gelişim: Kabuk,amnion zarı ve sıvısı,allantois bulunmaz Yumurtada besin içeriği az olduğundan embriyonal evrede beslenme davranışı veya başkalaşım görülür Embriyonik gelişimde canlı dış ortamla madde alış verişi yapar B-Sürüngen ve kuşlarda gelişim: Kabuk,korion,amnion,vitellüs ve allantois kesesi bulunur Gelişim yumurta kabuğu içinde gerçekleşir Embriyo ile dış ortam arasında sadece gaz alış verişi bulunur Besin vitellüsten sağlanır Artık maddeler allantoiste birikir.Allantois solunumda da rol alır Amnion zarı embriyoyu sarsıntı,ısı değişimleri,vb. fiziksel etkilerden korur Korion koruma ve solunumda rol alır C-Memelilerde gelişim: 1-Gagalı memeliler: Vitellüs oldukça fazladır Döllenen yumurta bir süre ana canlıda kaldıktan sonra yuvaya bırakılır Yumurtadan çıkan yavru bir süre anaya bağımlı ve ondan süt emerek beslenir Doğum görülmez Ana vücudu sadece döllenme ortamı ve bir süre koruma sağlar 2-Keseli memeliler: Yumurtada az vitellüs vardır Bir süre annenin uterusunda gelişen embriyo doğar Doğan yavru keseye geçer ve burada süt bezleri ile beslenmesini ve gelişimini sürdürür 3-Plasentalı memeliler: Kabuk bulunmaz Allantois ve vitellüs keseleri körelmiştir Amnion zarı ve sıvısı bulunur.Bu yapı embriyoyu basınç,ısısal değişim vb. fiziksel etkilerden korur Plasenta embriyodan chorion ve allantois ile anneden uterus dokularından oluşmuştur Embriyo solunum beslenme ve boşaltım ihtiyacını plasenta aracılığı ile ana canlıdan karşılar Plasenta aracılığı ile anneden embriyoya besin,O2 geçer.Embriyodan anneye ise CO2 ve metabolik artıklar geçer Anne kanı ile embriyo kanı karışmaz Plasenta ayrıca 3. aydan itibaren Progesteron üreterek hamileliğin devamında önemli rol alır Plasenta ile embriyo arasında ise göbek bağı bulunur Göbek bağı;Amnion zarından oluşur,içinde vitellüs kesesi,allantois ve embriyoya ait kan damarları bulunur Embriyoya ait atar damar plasentaya CO2 ve artıkları taşır (Kirli kan),Toplar damar ise plasentadan besin ve oksijen taşır(Temiz kan) Plasentada aktif taşımanın gerçekleşmesi nedeni ile enerji ihtiyacı ve oksijen tüketimi oldukça fazladır Doğumdan sonra göbek bağının kesilmesi ile embriyo bağımsız birey haline gelir. |
Sayın ziyaretçi biliyor musunuz? Bu yazı sizden önce
kişi tarafından okundu.
Yasal Uyarı: Yayınlanan yazıların ve haberlerin tüm hakları BİYOLOJİALEMİ.COM'a aittir.biyolojialemei.com'un yazılı izni olmadığı sürece sitede yer alan bilgiler; başka bir bilgisayara yüklenemez, değistirilemez, çogaltılamaz, kopyalanamaz, yeniden yayınlanamaz, postalanamaz, dağıtılamaz.
Ancak alıntılanan yazı ve haberlere aktif link verilerek kullanılabilir.
0 yorum
LÜTFEN YORUMLARINIZI YAZINIZ